مقدمه
یکی از مهمترین و پیچیده ترین تحولات اجتماعی در نیم قرن اخیر توسعه
شهرنشینی است. در ایران درصد نسبت شهرنشینی طی سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵
بیش از دو برابر شده و از ۴/۳۱ درصد در سال ۱۳۳۵ به۵/۶۸ درصد در سال
۱۳۸۵ رسیده است(مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵- ۱۳۳۵). رشد شتابان شهرنشینی عواقب
و پیامدهای متفاوتی را به دنبال داشته و با آسیب های شهری متعددی همراه
شده است. ناهنجاریهای تأسیساتی، آسیب های اقتصادی،آسیب های زیست محیطی،
نارسائی های خدماتی در حوزه های شهری و به دنبال آن ایجاد محله های حاشیه
نشین از جمله پیامدهای شهرنشینی شتابان بشمار می رود. مفهوم حاشیه ای شدن
حاکی از وجود یک پیرامون اقتصادی یا اجتماعی است و حکایت از آن دارد که
مردم «خارج از نظام » زندگی می کنند(پاتر و دیگران، ۱۳۸۴: ۲۶۱). مسئله ای
که در این رابطه قابل ذکر است، تاثیر کاربریهای شهری در میزان جذب افراد و
نوعی قشربندی اجتماعی و اقتصادی است(رضویان،۱۳۸۱: ۷۰). قشربندی اجتماعی،
بیشتر بر نابرابری اقتصادی- اجتماعی تأکید دارد(Blau,1982) و هدف بسیاری از
جغرافیدانان کشف این نابرابری ها، کاهش تفاوتهای ناحیه ای و دستیابی به
عدالتی است(پوراحمد، ۱۳۸۶: ۲۲۲) که در اثر توزیع عادلانه منابع و امکانات
بین اعضای جامعه انسانی بوجود می آید(miller,1999 :1) و این امر از جمله
موضوعاتی است که همواره مورد توجه برنامه ریزان شهری بوده(hanik, 2007 :
17) و نظریه پردازان برنامه ریزی شهری را به ارائه فرضیاتی پیرامون پیدایش
نابرابری بین شهروندان واداشته است(arbakaf, 2008 : 28). در این زمینه
دیوید هاروی می¬گوید: تنها با حذف ساز و کارهای حاکم بر نظام کاربری زمین
می توان از تشکیل گتوهای فقر جلوگیری کرد(شکویی، ۱۳۸۷: ۱۹۵). در اصل سوم
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از اساسی ترین اهداف دولت، ایجاد
امکانات عادلانه میباشد(قربان نیا، ۱۳۸۰: ۲۸۱-۲۲۷). از این رو حکمروایی خوب
می تواند جامعه شهری را از دو قطبی شدن دور سازد و از رشد حاشیه نشینی
پیشگیری کند(برآبادی، ۱۳۸۴: ۱۲۶).
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ………………………………………………………………………………………………………….. *
فصل اول: کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………. *
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. ۱
۱-۱ بیان مساله…………………………………………………………………………………………………. ۲
۱-۲ ضرورت واهمیت تحقیق……………………………………………………………………………… ۴
۱-۳ اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………. ۵
۱-۴ فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………. ۶
۱-۵ محدوده های تحقیق……………………………………………………………………………………. ۶
۱-۶ روش تحقیق……………………………………………………………………………………………… ۶
۱-۷ پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………….. ۷
۱-۷-۱ تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………. ۷
۱-۷-۲ تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………… ۸
۱-۸ تعریف مفاهیم……………………………………………………………………………………………. ۱۰
۱-۸-۱ فضا…………………………………………………………………………………………………….. ۱۰
۱-۸-۱-۱ پراکندگی فضایی…………………………………………………………………………………. ۱۰
۱-۸-۱-۲ تحلیل فضایی…………………………………………………………………………………….. ۱۱
۱-۸-۱-۳ ساختار فضایی……………………………………………………………………………………. ۱۱
۱-۸-۲ حاشیه نشینی…………………………………………………………………………………………. ۱۱
۱-۸-۲-۱ حاشیه نشینی پیرامون شهری…………………………………………………………………… ۱۳
۱-۸-۲-۲ حاشیه های درون شهری……………………………………………………………………….. ۱۳
۱-۸-۳ مهاجرت………………………………………………………………………………………………. ۱۴
۱-۸-۴ مسکن………………………………………………………………………………………………….. ۱۴
۱-۸-۵ بیکاری…………………………………………………………………………………………………. ۱۵
۱-۸-۶ درآمد…………………………………………………………………………………………………… ۱۵
۱-۸-۷ متغیرهای تسهیل کننده……………………………………………………………………………… ۱۵
۱-۸-۸ متغیرهای محدود کننده…………………………………………………………………………….. ۱۶
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………….. *
۲-۱ واژه شناسی حاشیه نشینی…………………………………………………………………………….. ۲۰
۲-۲ مفهوم حاشیه نشینی…………………………………………………………………………………….. ۲۳
۲-۳ تاریخچه حاشیه نشینی…………………………………………………………………………………. ۲۴
۲-۳-۱ جهان…………………………………………………………………………………………………… ۲۴
۲-۳-۲ کشورهای درحال توسعه…………………………………………………………………………… ۲۵
۲-۳-۳ ایران……………………………………………………………………………………………………. ۲۶
۲-۴ فرایند شکل گیری وگسترش حاشیه نشینی……………………………………………………….. ۲۶
۲-۵ شاخص های حاشیه نشینی……………………………………………………………………………. ۲۸
۲-۵-۱ شاخص کالبدی………………………………………………………………………………………. ۲۸
۲-۵-۲ شاخص اجتماعی مسکن…………………………………………………………………………… ۲۹
۲-۵-۳ شاخص ترافیک……………………………………………………………………………………… ۲۹
۲-۵-۴ شاخص اقتصادی……………………………………………………………………………………. ۳۰
۲-۵-۵ شاخص خدمات شهری و بهداشتی……………………………………………………………… ۳۰
۲-۵-۶ شاخص اجتماعی و فرهنگی……………………………………………………………………… ۳۱
۲-۵-۷ شاخص فضای تفریحی و فراغتی……………………………………………………………….. ۳۲
۲-۶ عوامل موثر بر شکل گیری حاشیه نشینی…………………………………………………………… ۳۲
۲-۷ علل عمده شکل گیری پدیده حاشیه نشینی……………………………………………………….. ۳۴
۲-۷-۱ عوامل جمعیتی واجتماعی…………………………………………………………………………. ۳۴
۲-۷-۱-۱ رشد جمعیت……………………………………………………………………………………… ۳۴
۲-۷-۱-۲ مهاجرت…………………………………………………………………………………………… ۳۵
۲-۷-۱-۳ تبعیض نژادی…………………………………………………………………………………….. ۳۶
۲-۷-۲ عوامل اقتصادی………………………………………………………………………………………. ۳۷
۲-۷-۲-۱ فعالیت صنعتی……………………………………………………………………………………. ۳۷
۲-۷-۲-۲ اقتصاد جهانی…………………………………………………………………………………….. ۳۸
۲-۷-۲-۳ اقتصاد کشاورزی سرمایه داری……………………………………………………………….. ۳۸
۲-۷-۲-۴ اقتصاد نفت……………………………………………………………………………………….. ۳۹
۲-۷-۲-۵ شکاف دروضعیت اقتصادی…………………………………………………………………… ۳۹
۲-۷-۲-۶ گسترش فقر………………………………………………………………………………………. ۴۰
۲-۷-۲-۷ افزایش مستمر قیمت زمین واجاره مسکن…………………………………………………. ۴۱
۲-۷-۳ عصر اطلاعات……………………………………………………………………………………….. ۴۱
۲-۷-۴ شهرنشینی…………………………………………………………………………………………….. ۴۲
۲-۷-۴-۱ گسترش شهرها…………………………………………………………………………………… ۴۲
۲-۷-۴-۲ کنارگذاشتگی……………………………………………………………………………………… ۴۲
۲-۷-۴-۳ وجود بافت های فرسوده ومساکن ارزان قیمت…………………………………………… ۴۳
۲-۷-۴-۴ شهرنشینی پست مدرنیزم………………………………………………………………………. ۴۳
۲-۷-۵ نظام برنامه ریزی…………………………………………………………………………………….. ۴۳
۲-۷-۵-۱ متمرکز بودن تصمیم گیریها……………………………………………………………………. ۴۳
۲-۷-۵-۲ حذف از نظام برنامه ریزی…………………………………………………………………….. ۴۴
۲-۷-۵-۳ مدیریت منطقه کلانشهر………………………………………………………………………… ۴۴
۲-۷-۶ عدم تعادل فضایی…………………………………………………………………………………… ۴۴
۲-۸ تحلیل سه وجهی علل شکل گیری حاشیه نشینی( الگوی سه سطحی تحلیل)…………….. ۴۵
۲-۸-۱ سطح کلان……………………………………………………………………………………………. ۴۵
۲-۸-۲ سطح میانه…………………………………………………………………………………………….. ۴۶
۲-۸-۳ سطح خرد…………………………………………………………………………………………….. ۴۶
۲-۹ حاشیه نشینی وزمین شهری…………………………………………………………………………… ۴۷
۲-۹-۱ زمین شهری وبرخورداری گروههای مختلف ازآن…………………………………………… ۴۷
۲-۹-۲ قیمت زمین وارزش افزوده(رانت)………………………………………………………………. ۴۷
۲-۱۰ انواع حاشیه نشینی…………………………………………………………………………………….. ۴۸
۲-۱۰-۱ تقسیم بندی براساس محل سکونت اولیه……………………………………………………… ۴۸
۲-۱۰-۱-۱ حاشیه نشینی بومی…………………………………………………………………………….. ۴۸
۲-۱۰-۱-۲ حاشیه نشینی غیربومی داخلی……………………………………………………………….. ۴۸
۲-۱۰-۱-۳ حاشیه نشینی دوگانه…………………………………………………………………………… ۴۹
۲-۱۰-۲ تقسیم بندی براساس ویژگیها……………………………………………………………………. ۴۹
۲-۱۰-۲-۱ حاشیه نشینی آشکار…………………………………………………………………………… ۴۹
۲-۱۰-۲-۲ حاشیه نشینی پنهان…………………………………………………………………………….. ۴۹
۲-۱۰-۳ تقسیم بندی براساس جنبه ها……………………………………………………………………. ۴۹
۲-۱۰-۳-۱ حاشیه نشینی اقتصادی………………………………………………………………………… ۴۹
۲-۱۰-۳-۲ حاشیه نشینی اجتماعی………………………………………………………………………… ۵۰
۲-۱۰-۳-۳ حاشیه نشینی سیاسی………………………………………………………………………….. ۵۰
۲-۱۱ آثار و پیامدهای حاشیه نشینی درزندگی شهری………………………………………………… ۵۰
۲-۱۱-۱ حاشیه نشینی و محرومیت نسبی اجتماعی…………………………………………………… ۵۰
۲-۱۱-۲ حاشیه نشینی و فرهنگ فقر……………………………………………………………………… ۵۱
۲-۱۲ نظریه پردازان حاشیه نشینی…………………………………………………………………………. ۵۳
۲-۱۲-۱ دیدگاه بوم شناسی شهری یا دیدگاه مساله گرایان………………………………………….. ۵۳
۲-۱۲-۲ دیدگاه لیبرالی………………………………………………………………………………………. ۵۷
۲-۱۲-۳ دیدگاه اقتصاد سیاسی فضا………………………………………………………………………. ۵۸
۲-۱۲-۴ دیدگاه جامعه گرایان جدید……………………………………………………………………… ۶۰
۲-۱۳ شیوه های مدیریتی مقابله با شکل گیری مناطق حاشیه نشین………………………………… ۶۳
فصل سوم: بررسی وضع موجود منطقه مورد مطالعه……………………………………………….. *
۳-۱ تحلیل فضایی استان آذربایجانشرقی………………………………………………………………… ۶۵
۳-۱-۱ ویژگیهای طبیعی استان…………………………………………………………………………….. ۶۵
۳-۱-۱-۱ موقعیت جغرافیایی، حدود و وسعت استان………………………………………………… ۶۵
۳-۱-۱-۲ زمین شناسی و توپوگرافی استان……………………………………………………………… ۶۵
۳-۱-۱-۳ خصوصیات اقلیمی استان………………………………………………………………………. ۶۶
۳-۱-۱-۴ پوشش گیاهی استان…………………………………………………………………………….. ۶۶
۳-۱-۲ ویژگیهای جمعیتی، اجتماعی استان……………………………………………………………… ۶۷
۳-۱-۳ ویژگیهای اقتصادی استان………………………………………………………………………….. ۶۷
۳-۲ تحلیل فضایی شهرستان مرند ……………………………………………………………………….. ۷۰
۳-۲-۱ ویژگیهای طبیعی شهرستان………………………………………………………………………… ۷۰
۳-۲-۱-۱ موقعیت جغرافیایی، حدود و وسعت شهرستان……………………………………………. ۷۰
۳-۲-۱-۲ توپوگرافی شهرستان…………………………………………………………………………….. ۷۰
۳-۲-۱-۳ خصوصیات اقلیمی شهرستان………………………………………………………………….. ۷۰
۳-۲-۱-۴ پوشش گیاهی شهرستان………………………………………………………………………… ۷۱
۳-۲-۲ ویژگیهای جمعیتی شهرستان………………………………………………………………………. ۷۱
۳-۲-۳ ویژگیهای اقتصادی شهرستان……………………………………………………………………… ۷۱
۳-۳ تحلیل فضایی شهر مرند ……………………………………………………………………………… ۷۱
۳-۳-۱ ویژگیهای طبیعی شهر………………………………………………………………………………. ۷۱
۳-۳-۱-۱ موقعیت جغرافیایی، حدود و وسعت شهر…………………………………………………. ۷۱
۳-۳-۱-۲ زمین شناسی و توپوگرافی شهر………………………………………………………………. ۷۲
۳-۳-۱-۳ خصوصیات اقلیمی شهر……………………………………………………………………….. ۷۲
۳-۳-۲ تحلیل فضایی جغرافیای تاریخی شهر مرند……………………………………………………. ۷۳
۳-۳-۳ ویژگیهای کالبدی شهر……………………………………………………………………………. ۷۴
۳-۳-۴ خصوصیات جمعیتی شهر مرند…………………………………………………………………… ۷۷
۳-۳-۴-۱ تعداد و رشد جمعیت…………………………………………………………………………… ۷۷
۳-۳-۴-۲ ساختار سنی وجنسی جمعیت………………………………………………………………… ۷۸
۳-۳-۴-۳ تغییر و تحول جمعیت………………………………………………………………………….. ۸۲
۳-۳-۴-۴ جایگاه جمعیتی شهر مرند در شهرستان واستان……………………………………………. ۸۷
۳-۳-۴-۵ پیش بینی وآینده نگری جمعیت شهر مرند…………………………………………………. ۸۸
۳-۳-۵ ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی شهر مرند………………………………………………………. ۸۹
۳-۳-۶ ویژگیهای اقتصادی شهر مرند……………………………………………………………………. ۹۰
۳-۳-۶-۱ نیروی کار…………………………………………………………………………………………. ۹۰
۳-۳-۶-۲ ساختار اشتغال……………………………………………………………………………………. ۹۱
۳-۳-۶-۳ روند اشتغالزایی………………………………………………………………………………… .. ۹۵
۳-۳-۶-۴ وضع شغلی گروههای اجتماعی…………………………………………………………….. . ۹۶
۳-۳-۶-۵ جمعیت فعال، شاغل و بیکار………………………………………………………………… . ۹۷
فصل چهارم : یافته های تحقیق و بحث………………………………………………………………. *
۴-۱تحلیل رابطه درجه توسعه یافتگی محله ها با حاشیه نشینی در شهر مرند………………………۱۰۱
۴-۱-۱ نظام تقسیمات سیاسی……………………………………………………………………………. ۱۰۱
۴-۱-۲ تعیین محدوده محله………………………………………………………………………………. ۱۰۱
۴-۱-۳ محله های شهر مرند…………………………………………………………………………….. ۱۰۲
۴-۱-۴ محله بندی شهر مرند جهت بررسی شکل گیری اسکان غیررسمی……………………… ۱۰۲
۴-۱-۵ نحوه توزیع خدمات محله‌ای در شهر مرند…………………………………………………… ۱۰۷
۴-۱-۶ امکانات و خدمات شهری سطح محله و وضعیت آن در شهر مرند……………………. ۱۰۸
۴-۱-۶-۱ امکانات آموزشی……………………………………………………………………………….. ۱۰۸
۴-۱-۶-۲ خدمات تاریخی- جهانگردی و مذهبی …………………………………………………. ۱۰۹
۴-۱-۶-۳ خدمات صنعتی و تجاری…………………………………………………………………….. ۱۰۹
۴-۱-۶-۴ پارک و فضای سبز شهری…………………………………………………………………… ۱۱۰
۴-۱-۶-۵ خدمات بهداشتی- درمانی……………………………………………………………………. ۱۱۱
۴-۱-۶-۶ فضاهای ورزشی و تفریحی…………………………………………………………………. ۱۱۱
۴-۱-۶-۷ تاسیسات وتجهیزات شهری…………………………………………………………………. ۱۱۲
۴-۱-۷ درجه توسعه یافتگی محله های مختلف شهر مرند…………………………………………. ۱۱۵
۴-۱-۷-۱ جمع واحدهای خدماتی………………………………………………………………………. ۱۱۵
۴-۱-۷-۲ مدل استاندارد سازی داده های مختلف الجنس………………………………………….. ۱۱۶
۴-۱-۷-۳ مدل تاکسونومی عددی……………………………………………………………………….. ۱۱۸
۴-۱-۷-۴ مدل ضریب ویژگی……………………………………………………………………………. ۱۲۳
۴-۱-۷-۵ مدل موریس…………………………………………………………………………………….. ۱۲۵
۴-۱-۷-۶ نتایج تلفیق مدل ها…………………………………………………………………………….. ۱۲۸
۴-۱-۸ مدل ضریب پراکندگی……………………………………………………………………………. ۱۳۰
۴-۱-۸-۱ حاشیه نشینی و توزیع ناعادلانه خدمات و کاربریها در شهر………………………….. ۱۳۲
۴-۱-۹ مشخصات محله های حاشیه نشین شهرمرند………………………………………………… ۱۳۴
۴-۱-۱۰ قیمت اراضی در محله های مختلف شهر مرند……………………………………………. ۱۳۷
۴-۱-۱۱ رابطه بین قیمت زمین با امکانات و خدمات شهری وجمع ارزشهای عددی……….. ۱۳۸
فصل پنجم: آزمون فرضیات، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات…………………………………. *
۵-۱ آزمون فرضیات……………………………………………………………………………………….. ۱۴۱
۵-۱-۱ آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………. ۱۴۱
۵-۱-۲ آزمون فرضیه دوم………………………………………………………………………………… ۱۴۲
۵-۲ جمع بندی و نتیجه گیری…………………………………………………………………………… ۱۴۳
۵-۳ رهیافت های برخورد با پدیده حاشیه نشینی……………………………………………………. ۱۴۴
۵-۴ پیشنهادها و راهکارها……………………………………………………………………………….. ۱۴۷
۵-۴-۱ پیشنهادهایی جهت ساماندهی مناطق حاشیه نشین…………………………………………. ۱۴۸
۵-۴-۲ پیشنهاداتی در سطوح مختلف کلان، منطقه و خرد………………………………………… ۱۵۲
۵-۴-۳ پیشنهاداتی برای پژوهشگرن آینده…………………………………………………………….. ۱۵۷
منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………….. ۱۵۸
فهرست جداول
عنوان صفحه
(۳-۱) جدول روند تحولات جمعیتی شهر مرند………………………………………………………. ۷۷
(۳-۲) جدول ساختار سنی و جنسی جمعیت شهر مرند درسال ۱۳۸۵………………………….. ۷۹
(۳-۳) آمار وقایع میزانهای ولادت در شهرهای شهرستان مرند درسالهای ۱۳۸۵- ۱۳۸۰ …… ۸۲
(۳-۴) آمار وقایع میزانهای مرگ ومیر در شهرهای شهرستان مرند درسالهای ۱۳۸۵- ۱۳۸۰٫٫ ۸۴
(۳-۵) تحولات میزانها وشاخصهای عمده جمعیتی شهر مرند درسالهای ۱۳۸۵- ۱۳۸۰……… ۸۵
(۳-۶) مهاجران وارد شده به شهرهای شهرستان مرند از سال ۱۳۸۵- ۱۳۷۵ ……………….. ۸۶
(۳-۷) برآورد جمعیت شهر مرند با احتساب مهاجرت به تفکیک زن ومرد تا افق ۱۴۰۰……. ۸۸
(۳-۸) مقیسه شاخص های اقتصادی شهرهای شهرستان مرند باالگوی ملی…………………….. ۹۲
(۳-۹) توزیع شاغلان شهری شهرستان مرند دربخشهای عمده فعالیت برحسب جنس………. ۹۴
(۳-۱۰) تحولات اشتغال در بخشهای اقتصادی درشهرهای شهرستان مرندازسال ۱۳۸۵-۱۳۷۵…۹۵
(۳-۱۱) توزیع شاغلان شهری شهرستان مرند برحسب وضعیت شغلی…………………………. ۹۶
(۳-۱۲) توزیع جمعیت فعال، اشتغال وبیکاری مردان شهرمرند……………………………………. ۹۷
(۳-۱۳) توزیع جمعیت فعال، اشتغال و بیکاری زنان شهرمرند…………………………………….. ۹۹
(۴-۱) سرانه کاربریها در محله های ۱۶ گانه شهرمرند………………………………………………. ۱۱۳
(۴-۲) رتبه بندی و ارزش عددی جمع واحدهای خدماتی…………………………………………. ۱۱۵
(۴-۳) مدل استانداردسازی داده های مختلف الجنس……………………………………………….. ۱۱۷
(۴-۴) رتبه بندی داده های استاندارد شده……………………………………………………………… ۱۱۷
(۴-۵) فواصل مرکب بین محلات شهر مرند………………………………………………………….. ۱۱۹
(۴-۶) سرمشق توسعه محله های شهرمرند…………………………………………………………….. ۱۲۲
(۴-۷) درجه توسعه یافتگی محله های شهرمرند……………………………………………………… ۱۲۲
(۴-۸) مدل ضریب ویژگی………………………………………………………………………………… ۱۲۴
(۴-۹) رتبه بندی مدل ضریب ویژگی…………………………………………………………………… ۱۲۴
(۴-۱۰) مدل موریس……………………………………………………………………………………….. ۱۲۷
(۴-۱۱) رتبه بندی مدل موریس………………………………………………………………………….. ۱۲۷
(۴-۱۲) رتبه بندی نهائی درجات توسعه در محله های ۱۶ گانه شهر مرند……………………… ۱۲۹
(۴-۱۳): ضریب پراکندگی کاربریها در محلات مختلف شهر مرند به تفکیک کاربریها………. ۱۳۱
(۴-۱۴) قیمت اراضی درمحله های ۱۶ گانه شهر مرند……………………………………………… ۱۳۷
(۴-۱۵) محاسبه ضریب همبستگی زمین، برخـورداری ازامکانات ودرجــات توسعه درمحله هــای ۱۶ گانه شهر مرند………………………………………………………………………………………………………. ۱۳۹
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
(۳-۱) نمودار روند تحولات جمعیتی شهر مرند………………………………………………………. ۷۸
(۳-۲) نمودار هرم سنی شهر مرند……………………………………………………………………….. ۸۱
(۳-۳) میزان ولادت در شهرهای شهرستان مرند …………………………………………………….. ۸۳
(۳-۴) میزان مرگ ومیر درشهرهای شهرستان مرند …………………………………………………. ۸۴
(۳-۵) مهاجران وارد شده به شهرهای شهرستان مرند……………………………………………….. ۸۷
(۳-۶) برآورد جمعیت شهر مرند تا افق ۱۴۰۰……………………………………………………….. ۸۸
(۳-۷) درصد اشتغالزایی درشهرهای شهرستان مرند…………………………………………………. ۹۵
(۳-۸) توزیع شاغلان شهری شهرستان مرند برحسب وضعیت شغلی…………………………… ۹۶
(۳-۹) توزیع جمعیت فعال، اشتغال و بیکاری مردان شهر مرند…………………………………… ۹۸
(۳-۱۰) توزیع جمعیت فعال، اشتغال و بیکاری زنان شهر مرند…………………………………… ۱۰۰
(۴-۱) ارزش عددی جمع واحدهای خدماتی…………………………………………………………. ۱۱۶
(۴-۲) رتبه بندی داده های استاندارد شده براساس ارزش عددی…………………………………. ۱۱۸
(۴-۳) سرمشق توسعه ودرجات توسعه یافتگی……………………………………………………….. ۱۲۳
(۴-۴) رتبه بندی مدل ضریب ویژگی براساس ارزش عددی………………………………………. ۱۲۵
(۴-۵) رتبه بندی مدل موریس براساس ارزش عددی……………………………………………….. ۱۲۸
(۴-۶) رتبه نهائی براساس ارزش عددی……………………………………………………………….. ۱۳۰
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
(۳-۱) نقشه تقسیمات سیاسی استان آذربایجانشرقی………………………………………………… ۶۹
(۳-۲) عکس هوایی شهرستان مرند……………………………………………………………………… ۷۶
(۴-۱) نقشه محله های ۱۶ گانه شهر مرند……………………………………………………………… ۱۰۶
(۴-۲) نقشه کاربری اراضی شهر مرند………………………………………………………………….. ۱۱۴
(۴-۳) نقشه رتبه بندی نهائی……………………………………………………………………………… ۱۳۳
(۴-۴) نقشه محله های حاشیه نشین شهر مرند……………………………………………………….. ۱۳۶
فهرست منابع:
۱- ابراهیم زاده، عیسی، (۱۳۸۰)، مهاجرتهای روستائی و علل پیامدهای آن، نمونه مورد استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۱، سال شانزدهم.
۲- آسایش، حسین، (۱۳۷۱)، توسعه انسانی و چشم اندازهای آن در کشورهای اسلامی (تعریف و اندازه گیری)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال هفتم، شماره ۲۴٫
۳-__________، (۱۳۸۳)، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای، دانشگاه پیام نور.
_____________ -۴، (۱۳۸۵)، اصول و روشهای برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور.
۵- افروغ، عماد، (۱۳۷۷)، فضا و نابرابری اجتماعی؛ ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
۶- آقابخشی، حبیب‌الله،(۱۳۸۲)، حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی (مجموعه مقالات)، جلد دوم، تهران، دانشگاه بهزیستـی و توانبخشی.
۷- آقاجانیان، اکبر و مجید، پایدار، (۱۳۶۸)، نگاهی به عوامل ساختی در مهاجرت، مطالعة موردی ایران، گرد آورنده عبدالعلی لهسائی زاده، شیراز، نوید.
چکیده:
هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین پیشرفت تحصیلی و اضطراب با خرده مقیاسهای احساس گناه ، تنش گری،نا ایمنی پارانوئید، روان رنجوری و عدم انسجام خود، دربین دانش اموزان مقطع راهنمایی شهر تهران میباشد . در راستای جمع اوری اطلاعات برای بررسی رابطه بین دو متغییر از ازمون اضطراب کتل استفاده به عمل امد. و برای تحلیل نتایج از روش اماری و گرسیون چند متغییری و برای فرضیههای فرعی از همبستگی پیرسون استفاده شد، که نتایج زیر بدست امد:
در تعامل پیشرفت تحصیلی و خرده مقیاسهای اضطراب یعنی احساس گناه و ناامنی پارانوئید رابطه منفی معناداری وجود داشت .
اما همبستگی بین تک تک خرده مقیاسهای اضطراب و پیشرفت تحصیلی به وضوح در این پژوهش دیده شده. یعنی بین پیشرفت تحصیلی و تک تک خرده مقیاسهای اضطراب رابطه منفی معناداری وجود دارد یعنی با افزایش پیشرفت تحصیلی تمامی خرده مقیاسهای اضطراب کاهش می‌یابد .
فهرست مطالب
تقدیر و تشکر
چکیده
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
بیان مسئله
اهمیت- ضرورت مسئله
بیان هدف
بیان فرضیه
تعریف عملیاتی واژه ها
فصل دوم
مطالعه منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق
-تاریخچه اضطراب
-تعاریف اضطراب
-اختلاف اضطراب
-ابعاد اضطراب
-درمان اضطراب
-منشا اضطراب
-عوامل موثر در اضطراب
-بررسی فیزیولوژیکی اضطراب
-سبب‌شناسی اضطراب
-علائم جسمانی و روانی اضطراب
-بیان عقاید و نظرات مربوط به موضوع
-پیشینه تحقیق
فصل سوم
روش اجرایی تحقیق
چگونگی اجرای پرسشنامه
ابزار تحقیق
جامعه نمونه
نمونه و روش نمونه‌گیری
طرح تحقیق
۱٫ متغییر مستقل(اضطراب)
۲٫ متغییر وابسته(پیشرفت تحصیلی)
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل
۱٫ تجزیه و تحلیل اطلاعات
۲٫ توصیف اطلاعات در ر ابطه با فرضیههای صورت‌بندی شده
فصل پنجم
بحث و نتیجه‌گیری
بیان مساله ، روش اجرا و یافته‌ها به صورت خلاصه
نتیجه گیری
جدول شماره ۱ : جدول داده های توصیفی
نمودار شماره ۱ : جدول داده های توصیفی
نمودار شماره ۲ : نمودار داده های توصیفی
جدول شماره ۲ : جدول داده های توصیفی کل مقیاسهای فاصله ای در گریسون چند متغییری
جدول شماره ۳ : جدول تنظیم شده که در اینجا معنا دار بدست آمد
جدول شماره ۴ : جدول تحلیل واریانس که در اینجا مدل معنا داری بدست آمد
جدول شماره ۴ : جدول بتا
جدول شماره ۵ : جدول همبستگی پیرسون بین پیشرفت تحصیلی و احساس گناه
جدول شماره ۶ : جدول همبستگی پیرسون بین پیشرفت تحصیلی و تنش ارگی
جدول شماره ۷ : جدول همبستگی پیرسون بین پیشرفت تحصیلی و نا ایمنی پارانوئید
جدول شماره ۸: جدول همبستگی پیرسون بین پیشرفت تحصیلی و نورزگرایی
فرضیه شماره ۴: بین پیشرفت تحصیلی و نورزگرایی داری وجود دارد
جدول شماره ۹: جدول همبستگی پیرسون بین پیشرفت تحصیلی و عدم انجام خود.
فرضیه شماره ۱
فرضیه شماره ۲
فرضیه شماره ۳
فرضیه شماره ۴
فرضیه شماره ۵
پیشنهادات
ضمائم و منابع
فهرست کلیه منابع مورد استفاده
ضمائم
پرسشنامه تست کتل
منابع و ماخذ:
۱٫ اتیکنسون ، ریچارد و همکاران ، زمینه روانشناسی هیلگارد ، جلد ۱ ، ترجمه محمد تقی براهنی و دیگران ، چاپ سیزدهم ، مهرماه ۱۳۷۸
۲٫ اتیکنسون ، ریچارد و همکاران ، زمینه روانشناسی هیلگارد ، جلد ۲ ، ترجمه محمد تقی براهنی و دیگران ، چاپ سیزدهم ، مهرماه ۱۳۷۸
۳٫ پرون و پرون ، روانشناسی بالینی ، ترجمه محمود منصور و. پریرخ دادستان ، انتشارات بعثت چاپ اول ، بهار ۱۳۷۶
۴٫ دادستان ، پریرخ: روانشناسی مرضی تحولی از کودکی تا بزرگسالی جلد ۱ ، انتشارات سمت ، چاپ سوم ، بهار ۱۳۷۸
۵٫ دلاور ، علی: روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی ، انتشارات دانشگاه پیام نور ، چاپ اول ، مرداد ۱۳۶۸
۶٫ شاملو ، سعید : بهداشت ر.وانی ، انتشارات رشد ، چاپ سیزدهم زمستان ۱۳۷۸
۷٫ شریفی ، حسن پاشا و محمدرضا نیکخو، راهنمای سنجش روانی جلد اول ، تالیف گری گراث مارنات ، انتشارات رشد ، چاپ اول زمستان ۱۳۷۳
مقدمه :
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین طبقه اجتماعی و چگونگی گذران اوقات فراغت است تقسیم جامعه به طبقات یا قشرها یکی از ویژگی های بارز و تقریباً عمومی ساخت اجتماعی است که همواره توجه نظریه پردازان اجتماعی را جلب کرده است و این تقسیم بندی جامعه به طبقات گوناگون اغلب برحسب ثروت ، اعتبار و قدرت صورت می گیرد ثروت ، حیثیت و قدرت ، مانند کالاهای کمیاب ، در میان اعضای جامعه برابرانه توزیع نشده اند . اشخاصی که از این نمادهای کمیاب برخوردارند در مقایسه با کسانی که این برخورداری را ندارند ، طبقه اجتماعی بالاتری را در نظام قشربندی دارا هستند . به همین سان ، آنهایی که در تقسیم کار اجتماعی شغل مهمی را در اختیار دارند . جای والاتری را در نظام قشربندی اشغال می کنند .
طبقه اجتماعی مادرزادی هر فرد در نحوه زندگی و چگونگی گذراندن اوقات فراغت و تحصیلات ، شغل ، رفتار سیاسی ، مشارکت اجتماعی و رویکردهایش تاثیر تعیین کننده ای دارد . جامعه شناسان در مورد شماره دقیق طبقات اجتماعی در جوامع توافق ندارند برخی دو طبقه و برخی سه طبقه و گروهی هم شش طبقه برای جامعه در نظر می گیرند . وانگهی گـروهی از جامعه شناسان معتقدند که مرز میان طبقات اجتماعی چندان مبهمند که نمی توان افراد را بر حسب طبقه اجتماعی به روشنی طبقه بندی کرد .
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه
فصل اول ( کلیات )
۱-۱- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………..۲
۲-۱- اهیمت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………..۵
۳-۱- تعریف و تحدید موضوع ………………………………………………………………………..۸
۴-۱- اهداف تحقیق ( کلی و جزئی )………………………………………………………………۱۱
فصل دوم ( مبانی نظری )
۱-۲- پیشینه تجربی ……………………………………………………………………………………..۱۳
۲-۲- پیشینه نظری ……………………………………………………………………………………….۲۰
۳-۲- مدل تحلیلی تحقیق ……………………………………………………………………………..۴۸
۴-۲- چارچوب نظری ………………………………………………………………………………….۴۸
۵-۲- فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………۵۰
فصل سوم ( روش شناسی )
۱-۳- تعیین متغیرها ( مستقل و وابسته ) …………………………………………………………۵۲
۲-۳- تعریف مفهومی …………………………………………………………………………………..۵۲
۳-۳- تعریف عملیاتی …………………………………………………………………………………..۵۴
۴-۳- اعتبار و پایایی پایان نامه ………………………………………………………………………۵۶
۵-۳- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………۵۸
۶-۳- جامعه اماری و حجم نمونه …………………………………………………………………..۵۸
۷-۳- شیوه نمونه گیری و مقیاس اندازه گیری …………………………………………………۵۹
۸-۳- معروف های بیانگر متغیرها …………………………………………………………………..۶۰
۹-۳- شیوه و تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………..۶۱
فصل چهارم ( نتایج و آمارها )
۱-۴- مقدمه ………………………………………………………………………………………………..۶۳
۲-۴- آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………۶۴
۳-۴- آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………..۶۹
فصل پنجم (خلاصه و نتیجه گیری )
۱-۵- خلاصه و نتیجه گری …………………………………………………………………………..۷۶
۲-۵- ارائه پیشنهادات …………………………………………………………………………………..۷۷
۳-۵- فهرست منابع ……………………………………………………………………………………..۷۸
ضمائم ………………………………………………………………………………………………………..۸۰
منابع فارسی :
۱- یوسفی ،باقر (سال چهارم )،چگونگی گذران اوقات فراغت ،تهران ،نشر امید دانش
۲- نبوی ،بهروز ( ۱۳۶۹ )،مقدمه در جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات علمی
۳- بهنام ،جمشید ( ۱۳۴۸ ) ، مقدمه ای بر جامه شناسی ایران ، تهران ،انتشارات خوارزمی .
۴- کوهستانی ، حسین علی ،(۱۳۷۸ ) ، پژوهشی در اوقات فراغت و راه های بهره وری از آن ،تهران ،نشر تیهو .
۵- احسانی ،محمد ،(۱۳۸۰ ) ،اوقات فراغت ،تهران ،انتشارات امید دانش .
۶ – ثلاثی ، محسن ،( ۱۳۸۴ )، در آمدی به جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات توتیا .
۷- ریتزر ،جورج ، ( ۱۳۷۴ )،جامعه شناسی در دوران معاصر ،تهران ، انتشارات علمی
مقدمه :
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین طبقه اجتماعی و چگونگی گذران اوقات فراغت است تقسیم جامعه به طبقات یا قشرها یکی از ویژگی های بارز و تقریباً عمومی ساخت اجتماعی است که همواره توجه نظریه پردازان اجتماعی را جلب کرده است و این تقسیم بندی جامعه به طبقات گوناگون اغلب برحسب ثروت ، اعتبار و قدرت صورت می گیرد ثروت ، حیثیت و قدرت ، مانند کالاهای کمیاب ، در میان اعضای جامعه برابرانه توزیع نشده اند . اشخاصی که از این نمادهای کمیاب برخوردارند در مقایسه با کسانی که این برخورداری را ندارند ، طبقه اجتماعی بالاتری را در نظام قشربندی دارا هستند . به همین سان ، آنهایی که در تقسیم کار اجتماعی شغل مهمی را در اختیار دارند . جای والاتری را در نظام قشربندی اشغال می کنند .
طبقه اجتماعی مادرزادی هر فرد در نحوه زندگی و چگونگی گذراندن اوقات فراغت و تحصیلات ، شغل ، رفتار سیاسی ، مشارکت اجتماعی و رویکردهایش تاثیر تعیین کننده ای دارد . جامعه شناسان در مورد شماره دقیق طبقات اجتماعی در جوامع توافق ندارند برخی دو طبقه و برخی سه طبقه و گروهی هم شش طبقه برای جامعه در نظر می گیرند . وانگهی گـروهی از جامعه شناسان معتقدند که مرز میان طبقات اجتماعی چندان مبهمند که نمی توان افراد را بر حسب طبقه اجتماعی به روشنی طبقه بندی کرد .
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه
فصل اول ( کلیات )
۱-۱- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………..۲
۲-۱- اهیمت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………..۵
۳-۱- تعریف و تحدید موضوع ………………………………………………………………………..۸
۴-۱- اهداف تحقیق ( کلی و جزئی )………………………………………………………………۱۱
فصل دوم ( مبانی نظری )
۱-۲- پیشینه تجربی ……………………………………………………………………………………..۱۳
۲-۲- پیشینه نظری ……………………………………………………………………………………….۲۰
۳-۲- مدل تحلیلی تحقیق ……………………………………………………………………………..۴۸
۴-۲- چارچوب نظری ………………………………………………………………………………….۴۸
۵-۲- فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………۵۰
فصل سوم ( روش شناسی )
۱-۳- تعیین متغیرها ( مستقل و وابسته ) …………………………………………………………۵۲
۲-۳- تعریف مفهومی …………………………………………………………………………………..۵۲
۳-۳- تعریف عملیاتی …………………………………………………………………………………..۵۴
۴-۳- اعتبار و پایایی پایان نامه ………………………………………………………………………۵۶
۵-۳- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………۵۸
۶-۳- جامعه اماری و حجم نمونه …………………………………………………………………..۵۸
۷-۳- شیوه نمونه گیری و مقیاس اندازه گیری …………………………………………………۵۹
۸-۳- معروف های بیانگر متغیرها …………………………………………………………………..۶۰
۹-۳- شیوه و تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………..۶۱
فصل چهارم ( نتایج و آمارها )
۱-۴- مقدمه ………………………………………………………………………………………………..۶۳
۲-۴- آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………۶۴
۳-۴- آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………..۶۹
فصل پنجم (خلاصه و نتیجه گیری )
۱-۵- خلاصه و نتیجه گری …………………………………………………………………………..۷۶
۲-۵- ارائه پیشنهادات …………………………………………………………………………………..۷۷
۳-۵- فهرست منابع ……………………………………………………………………………………..۷۸
ضمائم ………………………………………………………………………………………………………..۸۰
منابع فارسی :
۱- یوسفی ،باقر (سال چهارم )،چگونگی گذران اوقات فراغت ،تهران ،نشر امید دانش
۲- نبوی ،بهروز ( ۱۳۶۹ )،مقدمه در جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات علمی
۳- بهنام ،جمشید ( ۱۳۴۸ ) ، مقدمه ای بر جامه شناسی ایران ، تهران ،انتشارات خوارزمی .
۴- کوهستانی ، حسین علی ،(۱۳۷۸ ) ، پژوهشی در اوقات فراغت و راه های بهره وری از آن ،تهران ،نشر تیهو .
۵- احسانی ،محمد ،(۱۳۸۰ ) ،اوقات فراغت ،تهران ،انتشارات امید دانش .
۶ – ثلاثی ، محسن ،( ۱۳۸۴ )، در آمدی به جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات توتیا .
۷- ریتزر ،جورج ، ( ۱۳۷۴ )،جامعه شناسی در دوران معاصر ،تهران ، انتشارات علمی
مقدمه :
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین طبقه اجتماعی و چگونگی گذران اوقات فراغت است تقسیم جامعه به طبقات یا قشرها یکی از ویژگی های بارز و تقریباً عمومی ساخت اجتماعی است که همواره توجه نظریه پردازان اجتماعی را جلب کرده است و این تقسیم بندی جامعه به طبقات گوناگون اغلب برحسب ثروت ، اعتبار و قدرت صورت می گیرد ثروت ، حیثیت و قدرت ، مانند کالاهای کمیاب ، در میان اعضای جامعه برابرانه توزیع نشده اند . اشخاصی که از این نمادهای کمیاب برخوردارند در مقایسه با کسانی که این برخورداری را ندارند ، طبقه اجتماعی بالاتری را در نظام قشربندی دارا هستند . به همین سان ، آنهایی که در تقسیم کار اجتماعی شغل مهمی را در اختیار دارند . جای والاتری را در نظام قشربندی اشغال می کنند .
طبقه اجتماعی مادرزادی هر فرد در نحوه زندگی و چگونگی گذراندن اوقات فراغت و تحصیلات ، شغل ، رفتار سیاسی ، مشارکت اجتماعی و رویکردهایش تاثیر تعیین کننده ای دارد . جامعه شناسان در مورد شماره دقیق طبقات اجتماعی در جوامع توافق ندارند برخی دو طبقه و برخی سه طبقه و گروهی هم شش طبقه برای جامعه در نظر می گیرند . وانگهی گـروهی از جامعه شناسان معتقدند که مرز میان طبقات اجتماعی چندان مبهمند که نمی توان افراد را بر حسب طبقه اجتماعی به روشنی طبقه بندی کرد .
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه
فصل اول ( کلیات )
۱-۱- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………..۲
۲-۱- اهیمت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………..۵
۳-۱- تعریف و تحدید موضوع ………………………………………………………………………..۸
۴-۱- اهداف تحقیق ( کلی و جزئی )………………………………………………………………۱۱
فصل دوم ( مبانی نظری )
۱-۲- پیشینه تجربی ……………………………………………………………………………………..۱۳
۲-۲- پیشینه نظری ……………………………………………………………………………………….۲۰
۳-۲- مدل تحلیلی تحقیق ……………………………………………………………………………..۴۸
۴-۲- چارچوب نظری ………………………………………………………………………………….۴۸
۵-۲- فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………۵۰
فصل سوم ( روش شناسی )
۱-۳- تعیین متغیرها ( مستقل و وابسته ) …………………………………………………………۵۲
۲-۳- تعریف مفهومی …………………………………………………………………………………..۵۲
۳-۳- تعریف عملیاتی …………………………………………………………………………………..۵۴
۴-۳- اعتبار و پایایی پایان نامه ………………………………………………………………………۵۶
۵-۳- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………۵۸
۶-۳- جامعه اماری و حجم نمونه …………………………………………………………………..۵۸
۷-۳- شیوه نمونه گیری و مقیاس اندازه گیری …………………………………………………۵۹
۸-۳- معروف های بیانگر متغیرها …………………………………………………………………..۶۰
۹-۳- شیوه و تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………..۶۱
فصل چهارم ( نتایج و آمارها )
۱-۴- مقدمه ………………………………………………………………………………………………..۶۳
۲-۴- آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………۶۴
۳-۴- آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………..۶۹
فصل پنجم (خلاصه و نتیجه گیری )
۱-۵- خلاصه و نتیجه گری …………………………………………………………………………..۷۶
۲-۵- ارائه پیشنهادات …………………………………………………………………………………..۷۷
۳-۵- فهرست منابع ……………………………………………………………………………………..۷۸
ضمائم ………………………………………………………………………………………………………..۸۰
منابع فارسی :
۱- یوسفی ،باقر (سال چهارم )،چگونگی گذران اوقات فراغت ،تهران ،نشر امید دانش
۲- نبوی ،بهروز ( ۱۳۶۹ )،مقدمه در جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات علمی
۳- بهنام ،جمشید ( ۱۳۴۸ ) ، مقدمه ای بر جامه شناسی ایران ، تهران ،انتشارات خوارزمی .
۴- کوهستانی ، حسین علی ،(۱۳۷۸ ) ، پژوهشی در اوقات فراغت و راه های بهره وری از آن ،تهران ،نشر تیهو .
۵- احسانی ،محمد ،(۱۳۸۰ ) ،اوقات فراغت ،تهران ،انتشارات امید دانش .
۶ – ثلاثی ، محسن ،( ۱۳۸۴ )، در آمدی به جامعه شناسی ،تهران ،انتشارات توتیا .
۷- ریتزر ،جورج ، ( ۱۳۷۴ )،جامعه شناسی در دوران معاصر ،تهران ، انتشارات علمی