خاستگاه‌ها و ویژگی‌ها
منظور از هنر و معماری اسلامی، همان هنر و معماری سرزمین‌های – خاورمـــیانه، آفریقای شمالی، هند شمالی و اسپانیا – است که از آغاز قرن هفتم میلادی تحت حاکـمیت مسلمانان قرار گرفتند.
اهمیت تزیینات خوشنویسی و شکل مسجد، دو ویژگی اصلی هنر و معماری اسلامی هستند که عمیقاً با ایمان اسلامی ارتباط دارند و در همان روزگار آغازین دین پیشرفت کردند. پیامبر اسلام، حضرت محمد، تاجــری ثروتمند در مـــکه بود که در حدود ۴۰ سالــگی مجموعه عمیقی از وحی را دریافت کرد و شروع به تبلیغ دین جدیدی نمود. این وحی‌ها که مسلمانان آن‌ها را پیام الهی می‌انگارند، در قرآن – کتاب مـــقدس مسلمانان – جـمع‌آوری شده است. میراث غنی زبانی و ادبیات عرب در احــساس احـــترام عمیق نسبت به قرآن نقش داشت.
مرکزیت قرآن در فــرهنگ اسلامی و جذابیت ویژه شکل خــط عـربی سبب شد از کــلام نوشـــتاری، به ویژه آیات قرآنی به عــــنوان کتیبه‌های مساجد استفاده گردد و نیز تزیینات خطاطی و شیوه‌های آن در تمام شاخه‌های هنر اسلامی پیشرفت نماید.
در سال ۶۲۲ پس از میلاد، همان سالی که مبدأ تاریخ اسلامی قرار گرفت، حضرت مــحمد به شهر یثرب – که بعداً مدینه نام گرفت، هــجرت نمود. در آن‌جا جامعه‌ای از مومنان که در پیرامون خانه محمد به عبادت مشــغول بودند، گردهم آمدند. نمازگزاران عادی جامعه جدید در این مکان ساده، شکل مسـجد را پایه‌گذاری کردند که عبارت بود از محوطه‌ای محصور و مستطیلی با آلونک‌هایی ( خانه‌های همسران حضرت محمد ) که در طـول یک ضلع آن قرار گرفـته بودند و یک ایوان ناهموار (سایه‌بانی که در اصل برای استفاده از سایه بوده است) که در یک طرف برای مسلمــین فقیرتر در نظر گرفته شده بود. از این رو، تقریباً تمام مــساجد نقــشه خانه حضرت محمد را تکــرار می‌کردند و عــبارت بودند از یک محــوطه محصور (صـــحن)، ساختمانی در یک طـــرف برای نماز و طـاق‌هایی قوسی (رواق‌ها) در اطـراف محوطه.
فهرست مطالب
هنر و معماری اسلامی صفحه ۴
_ خواستگاه ها و ویژگی ها صفحه ۴
_ سیر تاریخی صفحه ۵
_ معماری صفحه۷
_مساجد صفحه۸
_ محراب / صحن صفحه۹
_ مناره صفحه۱۱
_ گنبد صفحه۱۲
_ ایوان / طاق محرابی / منبر و مقصوره صفحه۱۳
_ مدرسه صفحه۱۴
_ معماری غیر مذهبی صفحه۱۵
_ حرم ها و آرامگاه ها صفحه۱۸
_ تزیینات معماری صفحه۱۹
صنعا، شهر و پایتخت یمن صفحه۲۱
مسجد جامع الکبیر صفحه۲۴
طرح ترمیم و بازسازی مسجد بزرگ صنعا صفحه۳۲
بررسی ویژگی های معماری مسجد جامع صنعا صفحه۳۳
فهرست منابع:
۱٫کتاب حکمت،هنر،زیبایی /(مجموعه مقالات ) نشر فرهنگ اسلامی
۲٫کتاب هنر و معماری اسلامی / شیلا بلر
۳٫بررسی و تحلیل هنر معاصر جهان / مرتضی گودرزی دیباج
۴٫هنر در گذر زمان / هلن گاردنر / ترجمه محمد فرامرزی