مقدمه
عصر حاضر دوران روابط پیچیده انسانی است که در آن تمام پدیده‌های مربوط به کنش‌ها و واکنش‌ها در مسیر فشارزای خاص خود در جریان است. این روابط پرپیچ و خم و در هم آمیخته اگر در روندهای علمی خود قرار نگیرند مشکلات بسیاری بوجود می‌آورند که تنها این مشکلات اثرات مخربی بر خود شخص دارد بلکه اثرات مهلکی بر سازمان‌ها، نهادها، خانواده‌ها، مدارس و موسسات خواهد داشت (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۴).
تحلیل تبادلی نظریه‌ای است مربوط به شخصیت و اقدام اجتماعی، و روشی بالینی در زمینه روان‌درمانی است که مبتنی بر تحلیل همه‌ی تبادل‌های میان دو یا چند شخص بر اساس حالات به طور مشخص تعریف‌شدۀ من در در تعداد محدود می‌باشد (ّرن، ترجمه قراچه‌داغی، ۱۳۷۰). تحلیل رفتار متقابل همچنین نظریه‌ای برای ارتباطات فراهم می‌آورد، که می‌تواند برای تجزیه و تحلیل سازمان‌ها و مدیریت نیز بکار رود (جونز و استوارت، ترجمه دادگستر، ۱۳۸۴).
پیشگامان تحلیل رفتار متقابل «ضبط شده‌های» مردم را تقسیم‌بندی کرده‌اند. با مشاهده‌ی طرز استفاده‌ها از این ضبط شده‌ها، زبان ساده و جدیدی برای توصیف آنها ابداع کرده‌اند. به نظر این متخصصان، شخصیت ما از سه بخش مجزا تشکیل شده است و این سه بخش کل رفتارهای ما را پوشش می‌دهند. این سه بخش یا سه حالت ایگویی، طبق اصطلاحات تحلیل رفتار متقابل، والد، بالغ کودک هستند (منینگر، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۸۳).
اکثر ما رابطه‌های پرتشویش و ناراحت‌کننده‌ای با دیگران داریم در حالیکه می‌دانیم این روابط می‌تواند بهتر از اینها باشد، چیزی در درون ماست که واقعاً می‌خواهد با مردم و مشکلاتی که ما را آزرده می‌کند، آشتی کند. برای ایجاد روابط مثبت باید نخست به خودمان بپردازیم. عقاید، باورها و تجارب ما مستقیماً با افکاری که در ذهن‌مان داریم، بستگی دارد. در نتیجه برای آنکه روابطمان را بهبود بخشیم ابتدا باید از ویژگی‌ها، عقاید، تفکرات و باورهای خود آگاهی و شناخت پیدا کنیم (سیاسی، ۱۳۷۹).
هر گاه عقاید فرد، به بایدهای خشک و انعطاف‌ناپذیر تبدیل شوند، بطور قطع وی را به افسردگی شدید، تهدید خود و حالات شدید روان نژندانه دچار خواهند کرد. لذا باورهایی که به آنها اشاره کردیم، تا زمانی که با «اجبار» توأم نباشند به خودی خود بیماری‌زا نیستند و احساس اضطراب و نگرانی هم که در نتیجه داشتن آنها ایجاد می‌شود در واقع احساسات ناکامی و اضطراب، از نوع مثبت آن هستند (کوری، شفیع‌آبادی و حسینی، ۱۳۸۶).
فرد ایده‌آل و باثبات کسی است که بر حسب شرایط خاص به راحتی از یک حالت خود به حالت دیگر آن جابه جا شود. آدم با ثبات از نظر بالغ، آدمی واقع‌بین، منطقی و مسئول است و از بازی‌هایی که برای انداختن مسئولیت و مشکلات زندگی به دوش دیگری ترتیب یافته‌اند، پرهیز می‌کند. فرد باثبات از نظر والد، فردی دلسوز و با فرهنگ است که سنت‌های با ارزش گذشته را حفظ می‌کند. فرد باثبات از نظر کودک، خودانگیخته، شاد و شوخ‌طبع است (پروچیکا، ترجمه سیدمحمدی، ۱۳۸۶).
هر کس می‌تواند فنون تحلیل رفتار متقابل را بیاموزد و از آنها استفاده کند. مردم با آموختن این فنون، گویی بینش جادویی پیدا می‌کنند. آنها به قلب مشکلات می‌زنند و با یکی دو عبارت ساده مشکلات پیچیده خود را حل می‌کنند (منینگر، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۸۳). هدف نهایی تحلیل رفتار متقابل رسیدن به خود مختاری از طرح آگاهی، سلامت فکر و خودانگیختگی می‌باشد (آرین، ۱۳۷۲).
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه………………………………………………………………………………………………
بیان مسئله……………………………………………………………………………………….
اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………
فرضیه یا سوالات تحقیق……………………………………………………………………
اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………
تعریف مفاهیم و واژگان…………………………………………………………………….
فصل دوم: پیشینه تحقیق
مقدمه………………………………………………………………………………………………
نظریه عقلایی- عاطفی……………………………………………………………………….
ریشه باورهای غیرمنطقی………………………………………………………………….
باورهای منطقی و غیرمنطقی………………………………………………………………
ویژگی‌های باور منطقی……………………………………………………………………..
ویژگی‌های باور غیرمنطقی…………………………………………………………………
انواع باورهای غیرمنطقی……………………………………………………………………
تحمل بالا ناکامی در مقابل تحمل پایین ناکامی………………………………………
انواع باورهای غیرمنطقی در نظریه الیس در آزمون جونز ……………………
باورغیرمنطقی نیاز به تائید دیگران …………………………………………………….
باور غیرمنطقی انتظار بیش از حد از خود……………………………………………
باور غیرمنطقی واکنش به ناکامی………………………………………………………..
باور غیرمنطقی به مسئولیتی عاطفی…………………………………………………….
باور غیرمنطقی نگرانی زیاد توام با اضطراب……………………………………….
باور غیرمنطقی اجتناب از شکست ……………………………………………………..
باور غیرمنطقی وابستگی به دیگران…………………………………………………….
باور غیرمنطقی درماندگی نسبت به تغییر…………………………………………….
باور غیرمنطقی کمال‌گرایی…………………………………………………………………
نظریه تحلیل رفتار متقابل…………………………………………………………………..
نظریه شخصیت برن…………………………………………………………………………
تحلیل کنشی حالات نفسانی………………………………………………………………..
کارکردهای حالت «کودک»…………………………………………………………………
کارکردهای مثبت و منفی «کودک طبیعی»…………………………………………….
کارکردهای حالت خود «والد»…………………………………………………………….
بخش‌های مثبت و منفی «والد کنترل کننده و مستبد»……………………………..
بخش‌های مثبت و منفی «والد مهربان و پرورش دهنده»………………………..
هدف کلی تحلیل رفتار متقابل (TA)……………………………………………………..
آسیب‌شناسی روانی………………………………………………………………………….
آسیب‌شناسی ساختاری……………………………………………………………………..
آسیب‌شناسی کارکردی……………………………………………………………………..
انواع تبادل……………………………………………………………………………………….
تشخیص حالات نفسانی……………………………………………………………………..
مسدود کردن و پس‌راندن والد…………………………………………………………..
نمودار حالات نفسانی………………………………………………………………………..
تئوری تماس اجتماعی……………………………………………………………………….
نوازش‌های مثبت و منفی……………………………………………………………………
نمودار نوازش………………………………………………………………………………….
نوازش‌های شرطی……………………………………………………………………………
نوازش در مقابل سرزنش………………………………………………………………….
سازمان‌دهی وقت……………………………………………………………………………..
کناره‌گیری……………………………………………………………………………………….
مناسک «ادای تشریفات»…………………………………………………………………….
سرگرمی‌ها………………………………………………………………………………………
فعالیت‌ها………………………………………………………………………………………….
بازیها و باجگیری‌ها…………………………………………………………………………..
مثلث نمایشی کاپلمن………………………………………………………………………….
صمیمیت………………………………………………………………………………………….
پیش‌نویس زندگی یا نمایشنامه و ریشه‌های آن…………………………………….
پیش‌نویس زندگی برنده، بازنده و غیربرنده………………………………………….
تحلیل نمایشنامه زندگی……………………………………………………………………..
نمودار نمایشنامه‌ی زندگی…………………………………………………………………
نمایشنامه کوچک………………………………………………………………………………
وضعیت‌های زندگی…………………………………………………………………………..
اهداف تغییر در تحلیل رفتار متقابل……………………………………………………..
درمان باورهای غیرمنطقی مبتنی بر تحلیل رفتار متقابل…………………………
دامنه کاربرد تحلیل تبادلی………………………………………………………………….
تحقیقات داخلی و خارجی در رابطه با باورهای غیرمنطقی……………………..
تحقیقات داخلی و خارجی در زمینه روش تحلیل رفتار متقابل…………………
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
جامعه آماری……………………………………………………………………………………
نمونه و روش نمونه‌گیری………………………………………………………………….
روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………..
نوع روش تحقیق……………………………………………………………………………….
توصیف مقیاس…………………………………………………………………………………
پرسشنامه تفکرات غیرمنطقی جونز…………………………………………………….
نمره‌گذاری پرسشنامه جونز………………………………………………………………
پایایی و روایی پرسشنامه جونز ………………………………………………………..
منابع
۱- جورج، ریکی ال و کریستیانی، ترزاس (۱۳۷۴). روانشناسی مشاوره. مترجمین، رضا فلاحی و محسن حاجی‌لو. تهران: انتشارات رشد.
۲- فیروز بخت، مهراد. (۱۳۸۳). الیس- پنجاه سال رفتار درمانی عقلانی هیجانی، تهران: نشر دانژه.
۳- پروچاسکا، جیمزلو و نورکراس، جان سی (۱۳۸۱). نظریه‌های روان درمانی. مترجم، یحیی سید محمدی. تهران: انتشارات رشد.
۴- رحیمیان، حوریه بانو (۱۳۷۷). نظریه‌ها و روشهای مشاوره و روان‌درمانی. تهران: انتشارات مهرداد.
۵- الیس، البرت و جیمز نال، ویلیام (۱۳۸۶). روانشناسی اهمالکاری غلبه بر تعلل ورزیدن، ترجمه، محمد علی فرجاد. تهران: انتشارات رشد.
۶- الیس، البرت (۱۳۸۶). هیچ چیز نمی‌تواند ناراحتم کند آره هیچ چیز. مترجمین مهرداد فیروز بخت و وحیده عرفانی. تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
۷- مهری‌نژاد، سید ابوالقاسم (۱۳۷۳). بررسی رابطه بین اضطراب و افکار غیرمنطقی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
چکیده
هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین اثر بخشی درمان نوروفیدبک و درمان داروئی در کاهش نشانگان وسواس فکری- عملی است. اهداف دیگر این پژوهش، تعیین اثر بخشی درمان نوروفیدبک بر وسواس فکری و همچنین وسواس عملی است.
از آنجایی که این پژوهش مطالعه ای شبه آزمایشی با ساختار تک آزمودنی است، از بین بیماران مبتلا به وسواس فکری- عملی مراجعه کننده به مرکز جامع اعصاب و روان آتیه ۱۲ نفر انتخاب و به صورت تصادفی در ۳ موقعیت درمان نوروفیدبک، درمان داروئی و لیست انتطار قرار گرفتند.
ابزار پژوهش پرسشنامه پادوا می باشد که هم وسواس فکری و هم وسواس عملی را می سنجد. این آزمون برای کلیه بیماران به صورت پیش آزمون و پس آزمون به فاصله ۱۰ هفته اجرا شد. از چک لیست مصاحبه بالینی بالینی نیز برای تشخیص گذاری بیماران استفاده شد.
نتایج این پژوهش با استفاده از اندازه اثر و محاسبه میزان بهبودی نشان داد که نوروفیدبک و درمان داروئی میزان بهبودی تقریبا یکسان ( به ترتیب ۴۵/۰ و ۴۶/۰ ) دارند و اندازه اثراین درمانها به ترتیب برابر ۱۶/۳ و ۲۵/۴ می باشد که اندازه اثر بزرگی محسوب می شوند و این درحالیست که میزان کل بهبودی در موقعیت لیست انتظار ۵/۳ درصد با اندازه اثر ۰۱/۰ درصد می باشد. استفاده از آزمون کروسکال- والیس نیز نشان داد که در هر ۳ شاخص کل، وسواس فکری و وسواس عملی در پس آزمون به ترتیب با ارزش پی ۰۲۳/۰، ۰۳۵/۰ و ۰۲۱/۰فرض صفر که بیانگر برابری میانگین ها بود، رد شد. در کل می توان نتیجه گرفت که از درمان نوروفیدبک نیز می توان به عنوان راهبرد درمانی جدید استفاده کرد.
فهرست مطالب
فصل اول ـ گسترة علمی پژوهش
مقدمه
بیان مسأله
اهمیت و ضرورت تحقیق
هدف‌های تحقیق
فرضیه‌ها
تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق
فصل دوم ـ پیشینه پژوهش
اختلال وسواس فکری ـ عملی
اضطراب و اختلال وسواس فکری ـ عملی
علائم اختلال وسواس فکری ـ عملی
معیارهای تشخیصی اختلال وسواس فکری ـ عملی
همه‌گیرشناسی
اختلال وسواس فکری ـ عملی و خانواده
سیر و پیش‌آگهی
ویژگی‌های بالینی
همایندی
تشخیص افتراقی
رابطه انواع نشانگان اختلال وسواس فکری ـ عملی با انواع اختلالات
سبب‌شناسی
عوامل زیست عصبی ـ رسانه‌ها
ایمنی‌شناسی عصبی (نوروایمنولوژی)
مطالعات انجام شده با تصویربرداری مغزی
وراثت‌شناسی
سایر داده‌های زیستی
عوامل رفتاری
عوامل روانی
درمان
دارو درمان
مهارکننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین
روان‌درمانی
روان‌جراحی
سایر درمانی
EEG و امواج مغزی
روش ارزیابی EEG
الکتروآنسفالوگرافی کمی
الکتروآنسفالوگرافی و اختلال وسواس فکری ـ عملی
نوروفیدبک
تحقیقات انجام شده در زمینه نوروفیدبک
فصل سوم ـ روش‌شناسی پژوهش
طرح پژوهش
جامعه، نمونه و روش نمونه‌گیری
ابزارهای پژوهش
نحوه جمع آوری اطلاعات
آموزش نوروفیدبک
دارودرمانی
فصل چهارم ـ نتایج
مقدمه
اطلاعات جمعیت‌شناختی
مقایسه نمرات پرسشنامه پادوا براساس میزان بهبودی درهر۳موقعیت آزمایش
مقایسه اندازه اثر در ۳ موقعیت آزمایشی
مقایسه معناداری میانگین‌ها با استفاده از آزمون کروسکال ـ والیس در ۳ موقعیت آزمایشی
آزمون فرضیه‌ها
فصل ۵ـ بحث در نتایج
خلاصه طرح پژوهشی و یافته‌ها
بحث در نتایج در پرتو یافته‌های پیشین
نتیجه‌گیری
محدودیت‌ها
پیشنهادات
منابع
پیوست‌ها
منابع فارسی
- سادوک ،بنیامین. و سادوک، ویرجینیا. (۲۰۰۳،۱۳۸۲) ، خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری / روانپزشکی بالینی ، ترجمه دکتر حسن رفیعی، تهران: انتشارات ارجمند
- کلارک، دیوید. م و فربون، کریستوفر، ج . (۱۳۸۰، ۱۹۹۷) ،دانش و روش های کاربردی رفتار درمانی شناختی ، ترجمه دکتر حسین کاویانی، تهران: سنا.
- مسعود، نصرت آبادی. (۱۳۸۶). کاربرد تحلیل امواج کمی مغز (QEEG ) در تشخیص و نوروفیدبک در درمان اختلال بیش فعالی- کمبود توجه. دانشگاه علامه طباطبائی.
-مصاحبه بالینی ساختار یافته برای محور I اختلالات DSM-IV. کتابچه اجرائی نسخه بالینی (SCID-I)، دانشگاه انیستیتو روانپزشکی.
- باتاچاریا و جانسون. (۱۳۷۹). مفاهیم و روشهای آماری. ترجمه شهر آشوب و میکائیلی، مرکز نشر دانشگاهی.