چکیده
پیشرفت سریع و شگرف در فن آوری همواره با افزایش روز افزون رقابت در
بازارهای جهانی و پیوستن به موافقت نامه های تجاری مطرح شده در دنیا نظیر
سازمان تجارت جهانی ( W.T.O) مدیران واحدهای انتفاعی را ناگزیر از افزایش
بهره وری و بهبود مستمر عملیات کرده است. چنین شرایطی بسیاری از واحدهای
انتفاعی را وادار کرده که از دیدگاه حسابداری بهای تمام شده سنتی فاصله
گرفته و به ایجاد مدیریت هزینه تمایل نشان دهند. در کشور ما به نظر می رسد
عواملی چون فزونی تقاضای محصولات کشاورزی نسبت به عرضه آن و وجود سیستم
تضمین قیمت محصولات کشاورزی و هزینه یابی پیچیده در بخش کشاورزی به دلیل
ویژگی های خاص این صنعت، مانع بکارگیری سیستم حسابداری بهای تمام شده در
محصولات کشاورزی می شود. لذا در تحقیق حاضر سعی گردیده در مرحله اولیه
سیستم حسابداری قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در شرکتهای کشت و صنعت موجود
در قلمرو تحقیق بررسی و نقاط ضعف سیستمهای مزبور و موانع بکارگیری سیستم
حسابداری بهای تمام شده در شرکتهای کشت و صنعت شناسایی و در نهایت سعی در
ارئه پیشنهاد و راهکار مناسب می شود. برای این کار موانع مطرح شده، در قالب
فرضیات تحقیق با استفاده از ابزارهایی چون پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده و با
بهره گیری از نظرات مدیران و کارشناسان مالی و حسابداری شرکتهای مذکور با
استفاده از آزمونهای آماری T-test و فریدمن مورد آزمون و تجزیه و تحلیل
قرار گرفته اند.
نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آنست که عدم اجرای یکنواخت
استانداردهای حسابداری به دلیل عدم همسان سازی روشهای مختلف حسابداری با
شرایط بخش کشاورزی، وجود سیستم تضمین قیمت و بی توجهی به محاسبه شاخصهای
عملکرد (مالی و فنی) و عدم هزینه یابی صحیح محصولات بدلیل عدم وجود مراکز
هزینه متناسب با شرایط بخش کشاورزی و تخصیص نامتناسب مخارج انجام شده به
هزینه دوره یا هزینه محصول همچنین عدم محاسبه و گزارش صحیح ضایعات عادی و
غیرعادی از جمله موانع بکارگیری سیستم حسابداری بهای تمام شده در شرکتهای
مذکور می باشند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ۱
فصل اول : طرح تحقیق ۲
۱-۱ مقدمه ۳
۱-۲ بیان مسأله ۵
۱-۳ ضرورت انجام تحقیق ۱۴
۱-۴ پیشینة تحقیق ۱۵
۱-۵ فرضیات تحقیق ۱۷
۱-۶ اهداف تحقیق ۱۸
۱-۷ متدلوژی و روش تحقیق ۱۹
۱-۸ روش ها و ابزارهای گرد آوری اطلاعات ۱۹
۱-۹ قلمرو تحقیق ۲۰
۱-۱۰ محدودیت های تحقیق ۲۱
۱-۱۱ تعریف عملیات متغیرها و واژه های کلیدی ۲۱
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق ۲۶
۲-۱ مقدمه ۲۷
۲-۲ حسابداری بهای تمام شده ۳۱
۲-۳ تحولات حسابداری بهای تمام شده ۳۶
۲-۴ تولید کنندگان محصولات کشاورزی ۳۷
۲-۵ نظام های بهره برداری و انواع آن ۳۸
۲-۶ شرکت های کشت و صنعت ۳۸
۲-۷ شرکت کشت و صنعت مغان ۳۸
۲-۸ مراحل تولید در عملیات کشاورزی ۳۹
۲-۸-۱ مرحله کاشت ۳۹
۲-۸-۲ مرحله داشت ۴۰
۲-۸-۳ مرحله برداشت ۴۰
۲-۹ طبقه بندی هزینه های کشاورزی ۴۱
۲-۹-۱ طبقه بندی هزینه ها مطابق عملیات ۴۱
۲-۹-۲ طبقه بندی هزینه ها از طریق گرایش به تغییر در اثر تغییر حجم فعالیت ۴۲
۲-۹-۲-۱ اقلام ثابت بهای تمام شده ۴۲
۲-۹-۲-۲ اقلام متغییر بهای تمام شده ۴۳
۲-۹-۲-۳ اقلام مختلط بهای تمام شده ۴۳
۲-۹-۲-۴ اقلام نیمه متغییر بهای تمام شده ۴۳
۲-۹-۲-۵ اقلام نیمه ثابت بهای تمام شده ۴۳
۲-۹-۳ طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط با دوره حسابداری ۴۴
۲-۹-۳-۱ هزینه های سرمایه ای ۴۴
۲-۹-۳-۲ هزینه های غیر سرمایه ای (جاری) ۴۵
۲-۹-۴ طبقه بندی هزینه ها بر اساس نحوه اندازه گیری و تخصیص ۴۶
۲-۹-۴-۱ هزینه های مستقیم ۴۶
۲-۹-۴-۲ هزینه های غیر مستقیم ۴۶
۲-۹-۵ طبقه بندی هزینه ها بر اساس عوامل و عناصر تشکیل دهنده محصول ۴۷
۲-۹-۵-۱ هزینه مواد مستقیم ۴۷
۲-۹-۵-۲ هزینه دستمزد مستقیم ۴۷
۲-۹-۵-۳ هزینه های غیر مستقیم( سربار ساخت) ۴۷
۲-۱۰ سیستم و روش های هزینه های مناسب محصولات کشاورزی ۴۸
۲-۱۰-۱ سیستم ثبت ادواری موجودی ها ۴۸
۲-۱۰-۲ سیستم ثبت دائمی موجودی ها ۴۸
۲-۱۰-۲-۱ سیستم هزینه یابی سفارش کار ۴۹
۲-۱۰-۲-۲ سیستم هزینه یابی مرحله ای ۴۹
۲-۱۱ روش های هزینه یابی واقعی- نرمال- استادارد ۵۰
۲-۱۱-۱ هزینه یابی واقعی ۵۰
۲-۱۱-۲ هزینه یابی نرمال ۵۰
۲-۱۱-۳ هزینه یابی استاندارد ۵۲
۲-۱۲ هزینه یابی محصولات فرعی و محصولات مشترک ۵۳
۲-۱۳ هزینه های تولید محصولات زراعی ۵۳
۲-۱۳-۱ هزینه های مواد مستقیم تولید ۵۳
۲-۱۳-۱-۱ هزینه آب مصرفی
۲-۱۳-۱-۲ هزینه بذر مصرفی ۵۳
۲-۱۳-۱-۳ هزینه کود مصرفی ۵۴
۲-۱۳-۲- دستمزد مستقیم تولیدی ۵۵
۲-۱۳-۳ سربار جذب شده ۵۵
۲-۱۴ حسابداری موجودی محصولات کشاورزی توسط تولید کنندگان ۵۶
۲-۱۵ اصول خاص حسابداری محصولات کشاورزی ۶۲
۲-۱۵-۱- محصولات دشتی (دیمی) و ردیف کاشت (آبی) ۶۲
۲-۱۵-۲- گیاهان نیمه پایدار ۶۳
درختان میوه و تاکستانها ۶۴
۲-۱۶ اصول حسابداری مرتبط با هزینه های آماده سازی و بهسازی زمین، پرورش اشجار،درختان داربست و گیاهان نیمه پایدار ۶۷
۲-۱۷ هزینه های قبل از کاشت و بعذ از برداشت محصول و روش ثبت آن ۷۱
۲-۱۸ بهای تمام شده محصولات در جریان رشد ۷۱
۲-۱۹ کاشت مجدد کامل و کاشت مجدد ترمیمی ۷۲
۲-۲۰ افت یا رکود تولید ۷۲
۲-۱۲ هزینه های ضایعات عادی و غیر عادی ۷۳
۲-۲۲ شناسائی هزینه های جذب نشده در تولید ۷۴
۲-۲۳ هزبنه های فعالیت های تحقیق و توسعه ۷۵
۲-۲۴ مراکز هزینه تولید ۷۵
۲-۲۴-۱ مراکز هزینه تولیدی ۷۶
۲-۲۴-۱-۱ مراکز هزینه تولید آب ۷۶
۲-۲۴-۱-۲ مراکز هزینه تولید زراعی ۷۷
۲-۲۴-۱-۳ مراکز هزینه عمومی تولید ۷۷
۲-۲۴-۲ مراکز هزینه خدماتی تولید ۷۷
۲-۲۵ روش های تسهیم هزینه های تولید ۷۸
۲-۲۶ سیاست تضمین خرید و تضمین قیمت ۷۹
۲-۲۷سامانه فعلی محاسبه بهای تمام شده محصولات زراعی در ایران ۸۱
فصل سوم: روش تحقیق ۸۳
۳-۱ مقدمه ۸۴
۳-۲ انواع تحقیق ۸۵
۳-۳ فرآیند تحقیقات کاربردی و بنیادی ۸۷
۳-۳-۱ بیان مسأله ۸۸
۳-۳-۲ تدوین وتنظیم فرضیه ۸۸
۳-۳-۳ روش های و ابزارهای گرد آوری اطلاعات ۹۱
۳-۳-۴ جامعه آماری و نمونه آماری ۹۳
۳-۳-۵ آزمون های آماری مورد استفاده در تحقیق ۹۴
۳-۳-۵-۱ روایی ۹۴
۳-۳-۵-۲ پایایی ۹۵
۳-۳-۵-۳ تکنیک های آماری Z و فریدمن ۹۷
فصل چهارم ۹۹
۴-۱- مقدمه ۱۰۰
۴-۲- روشهای توصیفی و تحلیل های آن ۱۰۱
۴-۳- روش های استنباطی و تحلیل های آن ۱۱۰
۴-۴ – آزمونهای فرضیات تحقیق ۱۱۲
۴-۴-۱- آزمون فرضیه اول ۱۱۲
۴-۴-۲- آزمون فرضیه دوم ۱۱۳
۴-۴-۳- آزمون فرضیه سوم ۱۱۵
۴-۴-۴- آزمون فرضیه چهارم ۱۱۷
۴-۴-۵- آزمون فرضیه پنجم ۱۱۹
۴-۴-۶- آزمون فرضیه ششم ۱۲۰
۴-۴-۷- آزمون فرضیه هفتم ۱۲۲
۴-۴-۸-آزمون فرضیه هشتم ۱۲۳
۴-۴-۹- آزمون فرضیه اصلی ۱۲۴
۴-۵- آزمونهای آماری مربوط به ویژگیهای دموگرافیک پاسخ دهندگان ۱۲۶
۴-۵-۱- میزان تحصیلات ۱۲۶
۴-۵-۲- رشته تحصیلی ۱۲۸
۴-۵-۳- سابقه خدمت ۱۳۰
۴-۶- سیستم حسابداری قیمت تمام شده محصولات کشاورزی مورد استفاده در شرکتهای کشت و صنعت ۱۳۳
۴-۶-۱- مواد اولیه ۱۳۳
۴-۶-۱-۱ – آب ۱۳۳
۴-۶-۱-۲- بذر مصرفی ۱۳۵
۴-۶-۱-۳- کود مصرفی ۱۳۵
۴-۶-۱-۴- سم مصرفی ۱۳۵
۴-۶-۲- کار ۱۳۶
۴-۶-۳- سربار ۱۳۸
۴-۶-۳-۱- مبانی مورد استفاده در تسهیم هزینه های سربار ۱۳۸
۴-۶-۳-۱-۱- مبناهای مورد استفاده در تسهیم هزینه ماشین آلات و ادوات کشاورزی ۱۳۸
۴-۶-۳-۱-۲ مبنای مورد استفاده در تسهیم هزینه تأمین برق ۱۴۰
۴-۶-۳-۱-۳- مبنای مورد استفاده در تسهیم هزینه انبارداری ۱۴۰
۴-۶-۳-۱-۴- مبنای مورد استفاده درتسهیم هزینه نگهبانی ۱۴۱
۴-۶-۳-۱-۵ – مبنای مورد استفاده برای تسهیم هزینه استهلاک ۱۴۱
۴-۶-۴- نکاتی در مورد مرکز هزینه خدمات حسابداری صنعتی ۱۴۱
۴-۷- نحوه شناسائی موجودی محصول نیمه ساخته پا یاندوره در شرکتهای تحت بررسی ۱۴۲
۴-۸- بررسی نحوه شناسائی سهم سایر هزینه ها در بهای تولید ۱۴۳
۴-۸-۱- هزینه های آیش ۱۴۳
۴-۸-۲- هزینه استهلاک درختان ۱۴۳
۴-۹- نحوه شناسائی وارائه هزینه عدم رویش کشتهای زارعی ۱۴۳
۴-۱۰- نحوه شناسائی وارائه هزینه رکود یا افت غیر عادی تولید ۱۴۴
۴-۱۱- نحوه شناسائی بهای تمام شده محصولات جانبی( باز یافتها) ۱۴۴
۴-۱۲- خلاصه بررسی سیستم های حسابداری بهای تمام شده شرکتهای کشت و صنعت موجود در
قلمرو تحقیق ۱۴۵
فصل پنجم ۱۴۷
۵-۱- مقدمه ۱۴۸
۵-۲- ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ۱۴۸
۵-۳- راهکارها و پیشنهادات ۱۵۲
۵-۴ پیشنهادات برای تحقیقات آتی ۱۶۱
۵-۵ محدودیتهای تحقیق ۱۶۲
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (۲-۱-) حاشیه فروش ۷۸
جدول( ۳-۱ ) نتایج حاصل از اعتبار یابی کل پرسشنامه ۹۶
جدول(۴-۱) فراوانی و درصد فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان ۱۰۱
جدول( ۴-۲ )فراوانی و درصد فراوانی رشته تحصیلی پاسخ دهندگان ۱۰۳
جدول( ۴-۳۰) فراوانی و درصد فراوانی سابقه کار پاسخ دهندگان ۱۰۴
جدول( ۴-۴) فراوان و درصد فراوانی سمت پاسخ دهندگان ۱۰۵
جدول (۴-۵ )توزیع فراوانی و درصد فراوانی پاسخ های هر یک از سوالات پرسشنامه) ۱۰۷
جدول( ۴-۶) میانگین نمرات فرضیات ۱۰۹
جدول( ۴-)۷ شاخصهای آماری مربوط به هریک از فرضیات پژوهش ۱۱۰
جدول (۴-۸) نتایج آزمون t در خصوص فرضیات پژوهش ۱۱۰
جدول (۴-۹ ) شاخص ها و نتایج آماری مربوطه به فرضیه اول ۱۱۳
(جدول ۴-۱۰ ) نتایج آزمون فرید من در خصوص فرضیه اول ۱۱۳
جدول (۴-۱۱) شاخص ها و نتایج آماری مربوط به فرضیه دوم ۱۱۴
جدول (۴-۱۲) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه دوم ۱۱۵
جدول (۴-۱۳) شاخص ها و نتایج آماری مربوط به فرضیه سوم ۱۱۶
جدول (۴-۱۴) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه سوم ۱۱۶
جدول (۴-۱۵) شاخص ها و نتایج آماری فرضیه چهارم ۱۱۸
جدول( ۴-۱۶ ) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه چهارم ۱۱۸
جدول (۴-۱۷) شاخص ها و نتایج آماری فرضیه پنجم ۱۱۹
جدول( ۴-۱۸) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه پنجم ۱۲۰
جدول (۴-۱۹) شاخص ها و نتایج آماری فرضه ششم ۱۲۱
جدول (۴-۲۰) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه ششم ۱۲۱
جدول (۴-۲۱) شاخص ها و نتایج آماری مربوط به فرضیه هفتم ۱۲۲
جدول (۴-۲۲)نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه هفتم ۱۲۳
جدول (۴-۲۳) شاخص ها و نتایج آماری فرضیه هشتم ۱۲۴
جدول (۴-۲۴) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه هشتم ۱۲۴
جدول (۴-۲۵) نتایج آزمون فریدمن در خصوص فرضیه اصلی پژوهش ۱۲۵
جدول (۴-۲۶) نتایج آماری مربوط به ارتباط میزان تحصیلات پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۲۷
جدول ( ۴-۲۷) نتایج آماری مربوط به ارتباط میزان تحصیلات پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۲۸
جدول (۴-۲۸) نتایج آماری مربوط به ارتباط رشته تحصیلی پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۲۹
جدول (۴-۲۹) نتایج آماری مربوط به ارتباط رشته تحصیلی پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۳۰
جدول (۴-۳۰) نتایج آماری مربوط به ارتباط سابقه خدمت پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۳۱
جدول (۴-۳۱) نتایج آماری مربوط به ارتباط سابقه خدمت پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۳۲
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار( ۴-۱) فراوانی و درصد فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان ۱۰۲
نمودار( ۴-۲) فراوانی و درصد فراوانی رشته تحصیلی پاسخ دهندگان ۱۰۲
نمودار( ۴-۳) فراوانی و درصد فراوانی رشته تحصیلی پاسخ دهندگان ۱۰۳
نمودار( ۴-۴) فراوانی و درصد فراوانی میزان سابقه کار پاسخ دهندگان ۱۰۳
نمودار۰ ۴-۵) فراوانی و توزیع فراوانی میزان سابقه کار پاسخ دهندگان ۱۰۴
نمودار( ۴-۶) فراوانی و توزیع فراوانی میزان سابقه کار پاسخ دهندگان ۱۰۵
نمودار (۴-۷) فراوانی و توزیع فراوانی میزان سمت پاسخ دهندگان ۱۰۶
نمودار( ۴-۸) فراوانی و توزیع فراوانی میزان سمت پاسخ دهندگان ۱۰۶
نمودار( ۴-۹) توزیع فراوانی و درصد فراوانی پاسخ های هر یک از سوالات پرسشنامه ۱۰۸
نمودار (۴-۱۰) نتایج آزمون فریدمن در خصوص اولویت هر یک از فرضیات تحقیق ۱۲۶
نمودار (۴-۱۱) نتایج آماری مربوط به ارتباط میزان تحصیلات پاسخ دهندگان با پاسخ های آنها ۱۲۸
نمودار(۴-۱۲) میانگین نمرات پاسخ دهندگان با میزان تحصیلات متفاوت ۱۳۰
نمودار (۴-۱۳) میانگین نمرات پاسخ دهندگان با سابقه خدمت متفاوت ۱۳۲
فهرست منابع فارسی
۱- سرخانی ، محمد ،ً حسابداری صنعتی ۱، انتشارات آیدین، چاپ سوم، ۱۳۸۴
۲- عالیور، عزیز، حسابداری صنعتی جلد اول،نشریه ۱۵۸سازمان حسابرسی، چاپ ششم. ۱۳۸۵
۳- قوامی، محمد علی ، حسابرسی حسابداری واحد های تولید کننده محصولات کشاورزی، نشریه ۱۳۳ سازمان حسابرسی چاپ سوم ۱۳۸۶
۴- کمیته تدوین استاندارد های حسابداری، استانداردهای حسابداری شماره ۲۶ً، نشریه ۱۷۲ سازمان حسابرسی ، چاپ اول ۱۳۸۳
۵- جلال اردکانی، عباس، موانع رشد بهره وری در کشاورزی، مجموعه مقالات و سخنرانیها اراضی کنگره های بهره وری ایران
۶- پایان نامه کارشناسی ارشد، حسابداری، دانگشاه تربیت مدس، احمد پنجه، بررسی موانع و نازسائیها سیستم حسابداری بهای تمام شده، ۱۳۸۱
۷- صدر الاشرافی، دکتر مهریار،ً اصول مدیریت و مدیریت کشاورزی، انتشارات دانشگاه تهران چاپ چهارم