مقدمه:
امروزه مباحث تخصصی و کاربردی در حوزه صنعت از وسعت شایان توجهی برخوردار است و با توجه به وجود رویه های مختلف در عملکرد عوامل مرتبط با امور محیط زیست انسانی، برقراری ارتباط و استفاده از تجربیات مثبت گروه های داوطلب ایجاد وحدت رویه بین واحدهای استفاده کننده از خدمات زیست محیطی و بالاخره شناخت فراگیر و سهل الوصول شرکتهای مشاور طراح و سازنده تجهیزات و تاسیسات مربوطه دارای اولویت مهمی می باشد. خوشبختانه دسترسی به شبکه های جهانی اطلاعات، دستیابی به بخشی از موارد فوق را تسهیل نموده ولیکن با نگاهی واقع بینانة فقر اطلاعاتی غیر قابل انکاری در حوزه محیط زیست صنعتی کشور مشهود است که انجام اقدامات موثر و ضربتی را توجیه پذیر و الزامی می نماید.
تحول در راهبردهای حفاظت محیط زیست، حاکی از تحول رو به تکامل رویکردهای زیست محیطی می باشد که در رابطه با بسط مفهوم توسعه قرار می گیرند. در چند دهه اخیر، تحول های مختلف صنعتی عبارت بوده اند از نادیده گرفتن مشکل، رقیق کردن(Dilution) ، کنترل آلودگی در انتهای خط(End-of-pipe) ، بازیافت، استفاده مجدد و پیشگیری از آلودگی (Pollution Prevention)که هر یک از این رویکردها در دوره زمانی خاصی مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به روند رو به رشد صنایع و فراگیر شدن آلودگی ناشی از آنها، اخیراً توجه به رویکردهای بیولوژیک رشد فزاینده ای یافته است.
روش های مختلف تصفیه بیولوژیک پساب شهری و صنعتی، طی نیمه دوم قرن بیستم توسعه یافت و شاید لجن فعال به عنوان متداولترین آنها مطرح گردید. اما واقعیت این است که روش های هوازی تصفیه پساب دارای یک محدودیت اساسی می باشند زیرا هزینه های جاری تصفیه خانه های پساب با استفاده از روش های متعارف بسیار بالاست بعنوان مثال در روش لجن فعال، تنها مصرف برق برای حذف هر تن … حدود ۱۲۰۰ کیلو وات ساعت است که نیازمند برق ارزان و یا پرداختی ماهانه بسیار زیاد خواهد بود. براین اساس توسعه روش های تصفیه روش تصفیه بی هوازی برای تصفیه پساب های شهری و صنعتی در سال های اخیر رویکرد سرمایه گذاری در سیستم های تصفیه متحول ساخته است. تصفیه بی هوازی که همیشه به علت وجود محدودیت در تولید بوی نامطبوع به فراموشی سپرده می شد، امروزه به دلیل ظرفیت قابل قبول در تصفیه پساب های با بالا، با هدف استفاده مهندسین، سرپرستان و تکنسین های تصفیه خانه های پساب به عنوان قدم اول در این زمینه مطرح می گردد و بدون شک در قرن جدید سایر روشهای تصفیه فاضلاب را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
فهرست مطالب:
مقدمه
فصل اول-نقش صنایع در رویکردهای زیست محیطی
۱-۱- تاریخچه فعالیت صنعتی درایران………………………………………………………………………………………………….۱۳
۲-۱- توسعه صنعتی و محیط زیست ……………………………………………………………………………………………………۱۵
۳-۱- نمای عمومی فرایند تولید در واحدهای صنعتی ………………………………………………………………………………۱۵
۴-۱- روشهای جلوگیری از آلودگی ……………………………………………………………………………………………………….۱۶
۵-۱- وضعیت صنایع کشور از دیدگاه نوع صنعت و تعداد کارکنان……………………………………………………………..۲۲
۶-۱- فعالیت های زیست محیطی بخش صنعت و معدن ………………………………………………………………………..۲۲
۱-۶-۱- ساختارهای حمایتی و هدایتی………………………………………………………………………………………………….۲۲
۱-۱-۶-۱- اقدامات زیست محیطی در سطح ستادی ……………………………………………………………………………….۲۳
۲-۱-۶-۱- اقدامات زیست محیطی در شهرک های صنعتی………………………………………………………………………۲۳
۳-۱-۶-۱- اقدامات زیست محیطی طرح تحقیقات صنعتی – اموزشی اطلاع رسانی وزارت صنایع ومعادن………..۲۴
۲-۶-۱- فعالیت های مهندسی مبتنی بر کنترل آلودگی …………………………………………………………………………۲۵
۳-۶-۱- فعالیهای مبتنی بر پایش و پیشگیری از آلودگی ………………………………………………………………………..۲۵
۱-۳-۶-۱- ارزیابی اثرات توسعه ……………………………………………………………………………………………………..۲۷
۲-۳-۶-۱- سیستم مدیریت زیست محیطی ………………………………………………………………………………………۲۸
۳-۳-۶-۱- بهره وری سبز ……………………………………………………………………………………………………………….۲۹
۴-۳-۶-۱- تولید پاکتر ……………………………………………………………………………………………………………………۲۹
۵-۳-۶-۱- بازیافت مواد ………………………………………………………………………………………………………………۳۰
۶-۳-۶-۱- ممیزی محیط زیست ……………………………………………………………………………………………………..۳۰
۴-۶-۱- فعالیتهای مبتنی بر تولید محصولات سازگار با محیط زیست ………………………………………………………..۳۰
۱-۴- ۶-۱- زمینه سازی جهت کنترل آلودگی خودروهای تولید داخل ……………………………………………………………۳۱
۲-۴-۶-۱- حذف و جایگزینی مواد مخرب لایه ازن …………………………………………………………………………………۳۲
فصل دوم – راهبردهای زیست محیطی در صنعت ……………………………………………….۳۳
۱-۲- نادیده گرفتن مشکل ……………………………………………………………………………………………………………..۳۴
۲-۲- رقیق کردن…………………………………………………………………………………………………………………………..۳۴
۳-۲- کنترل آلودگی در انتهای خط …………………………………………………………………………………………………….۳۴
۴-۲- پیشگیری از آلودگی ………………………………………………………………………………………………………………۳۸
۵-۲- شیوه های اصلی راهبرد تولید پاکتر …………………………………………………………………………………………….۳۹
۶-۲- وی‍‍‍ژگی های رویکرد تولید پاکتر ………………………………………………………………………………………………….۴۰
۱-۶-۲-تنوع و گستردگی ………………………………………………………………………………………………………………..۴۰
۲-۶-۲- حفاظت محیط زیست …………………………………………………………………………………………………………۴۱
۳-۶-۲- سادگی …………………………………………………………………………………………………………………………..۴۱
۴-۶-۲- خلاقیت و نوآوری ……………………………………………………………………………………………………………..۴۲
۵-۶-۲- مقبولیت ……………………………………………………………………………………………………………………….۴۲
۶-۶-۲- بازدهی اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………………..۴۳
۷-۲- مقایسه رویکرد کنترل آلودگی در انتهای خط و تولید پاکتر ………………………………………………………………۴۴
۸-۲- تولید پاکتر و توسعه پایدار ……………………………………………………………………………………………………۴۷
۹-۲- دلایل سرمایه گذاری در تولید پاکتر …………………………………………………………………………………………..۴۸
۱۰-۲- سیاست ها و اهرم های مورد استفاده برای هدایت صنایع به سمت تولید پاکتر …………………………………۴۹
۱۱-۲- موانع و مشکلات اجرایی نمودن استراتژی های تولید پاکتر …………………………………………………………….۵۰
۱-۱۱-۲- موانع ناشی از فقدان درک صحیح …………………………………………………………………………………………..۵۰
۲-۱۱-۲- موانع ساختاری ………………………………………………………………………………………………………………..۵۰
۳-۱۱-۲- موانع مربوط به کمبو الاعات ……………………………………………………………………………………………..۵۰
۴-۱۱-۲- موانع فنی …………………………………………………………………………………………………………………….۵۰
۵-۱۱-۲- موانع اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………………….۵۰
فصل سوم –نگاهی اجمالی به محیط زیست …………………………………………………………۵۱
تاریخچه سازمان حفاظت محیط زیست ………………………………………………………………………………………………۵۲
هدف…………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۳
وظایف اساسی سازمان …………………………………………………………………………………………………………………۵۵
تشکیلات سازمان ………………………………………………………………………………………………………………………..۵۵
۱-۳- دفاتر مستقل………………………………………………………………………………………………………………………۵۵
۱-۱-۳- دفتر حوزه ریاست و دبیرخانه شورایعالی محیط زیست …………………………………………………………………۵۵
۲-۱-۳- اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل……………………………………………………………………………….۵۵
۳-۱-۳- اداره کل نظارت و بررسی …………………………………………………………………………………………………..۵۶
۴-۱-۳-حراست ………………………………………………………………………………………………………………………..۵۶
۵-۱-۳- ادارات کل استان ها………………………………………………………………………………………………………..۵۶
۲-۳- معاونت آموزش و پرورش و برنامه ریزی …………………………………………………………………………………۵۶
۳-۳- دفتر آموزش زیست محیطی ……………………………………………………………………………………………….۵۶
۴-۳- دفتر طرح و برنامه و اطلاع رسانی ………………………………………………………………………………………….۵۷
۵-۳- دفتر مشارکت های مردمی …………………………………………………………………………………………………۵۷
۶-۳- معاونت محیط زیست انسانی………………………………………………………………………………………………۵۷
۱-۶-۳- دفتر ارزیابی زیست محیطی ……………………………………………………………………………………………….۵۹
۲-۶-۳- دفتر بررسی آلودگی هوا ……………………………………………………………………………………………………۵۹
۳-۶-۳- دفتر بررسی آلودگی آب و خاک ………………………………………………………………………………………….۵۹
۴-۶-۳- دفتر امور آزمایشگاه ها ………………………………………………………………………………………………….۵۹
۷-۳- معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی …………………………………………………………………………..۵۹
۱-۷-۳- دفتر زیستگاه ها و امور مناطق …………………………………………………………………………………………..۶۱
۲-۷-۳- دفتر امور حیات وحش و آبزیان………………………………………………………………………………………….۶۲
۳-۷-۳- دفتر موزه تاریخ طبیعی ………………………………………………………………………………………………….۶۴
۴-۷-۳- دفتر محیط زیست دریایی ……………………………………………………………………………………………….۶۴
۵-۷-۳-معاونت پشتیبانی و امور مجلس………………………………………………………………………………………..۶۴
فصل چهارم-دستورالعمل اجرایی عملی تولید پاکتر ……………………………………………….۶۶
۱-۴- فاز اول –برنامه ریزی و سازماندهی …………………………………………………………………………………………..۶۷
۱-۱-۴- کسب توافق مدیریت واحد …………………………………………………………………………………………………۶۷
۲-۱-۴- تشکیل تیم پروژه …………………………………………………………………………………………………………….۶۸
۳-۱-۴- توسعه سیاست ها ، اقدامات و اهداف زیست محیطی …………………………………………………………….۶۹
۴-۱-۴- برنامه ریزی و ارزیابی تولید پاکتر ………………………………………………………………………………………….۶۹
۲-۴- فاز دوم – پیش ارزیابی ………………………………………………………………………………………………………….۶۹
۱-۲-۴- توصیف شرکت و نمودارهای جریانی ……………………………………………………………………………………..۷۰
۲-۲-۴- بازرسی عینی و دقیق …………………………………………………………………………………………………………۷۱
۳-۲-۴- انتخاب نقاط تمرکز …………………………………………………………………………………………………………۷۲
۳-۴- فاز سوم – ارزیابی………………………………………………………………………………………………………………۷۲
۱-۳-۴- جمع آوری اطلاعات کمی …………………………………………………………………………………………………۷۳
۲-۳-۴- موازنه مواد………………………………………………………………………………………………………………….۷۴
۳-۳-۴- شناسایی گزینه های تولید پاکتر ………………………………………………………………………………………۷۴
۴-۳-۴- ثبت و مرتب سازی گزینه ها …………………………………………………………………………………………..۷۵
۴-۴- فاز چهارم – بررسی و مطالعات امکان سنجی …………………………………………………………………………..۷۶
۱-۴-۴- امکان سنجی اولیه ………………………………………………………………………………………………………….۷۶
۲-۴-۴- امکان سنجی فنی …………………………………………………………………………………………………………۷۷
۳-۴-۴- امکان سنجی اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………۷۸
۴-۴—۴- امکان سنجی زیست محیطی …………………………………………………………………………………………..۷۸
۵-۴-۴- ملاحظات مراحل ارزیابی ………………………………………………………………………………………………….۸۰
۶-۴-۴- انتخاب گزینه ها برای اجرای نهایی ………………………………………………………………………………………۸۰
۵-۴- فاز پنجم – اجرا و استمرار ……………………………………………………………………………………………………..۸۰
۱-۵-۴-آماده سازی یک برنامه اجرایی……………………………………………………………………………………………..۸۰
۲-۵-۴- اجرای گزینه های منتخب ………………………………………………………………………………………………….۸۰
فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………….۸۱
فهرست منابع مورد استفاده :
۱- پرکینز ، هنری . (۱۳۷۶) . ” آلودگی هوا ” . انتشارات دانشگاه تهران
۲- چاپ و نشر ایران . (۱۳۷۴) . ” جغرافیای استان تهران ” .
۳- شرکت کنترل کیفیت هوا . (۱۳۷۶ ) . ” طرح کاهش آلودگی هوای تهران ” .
۴- شرکت مطالعات حمل و نقل . (۱۳۷۸) . ” سرب از ۰ تا ۱۳ ” . شماره ۱۵۳ .
۵- شهرداری تهران . (۱۳۷۳ ) . ” آلودگی هوا و صدا ” . جلد سوم .
۶- کارکن ، محمدرضا . (۱۳۷۸ ) . ” آلوده سازی محیط موازین پیشگیری حقوقی ” . صنعت حمل و نقل . شماره ۱۲۹ .
۷- محرم نژاد ، ناصر . (۱۳۶۳) . مقدمه ای بر آلودگی هوا ” . نشر گلگشت .
۸- مهرابیان ، سهراب . ( ۱۳۷۳ ). ” عقاید تازه پیرامون لایه اوزون ” . صنعت حمل و نقل . شماره ۱۷۰ .
۹- وزارت نیرو و معاونت انرژی . (۱۳۷۶ ) . ” انرژی و محیط زیست ” .